"ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ"

Δίκτυο του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων

«ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ 2001»:

ΜΙΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΑΘΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ

«Για να μην είναι ποτάμια μόνο τα δάκρυά μας, ας τα προσέχουμε σαν τα μάτια μας»

(13^ο Δημοτικό Σχολείο Βόλου)

Η γενική ιδέα της Ημέρας του Ποταμού

Τα συγκλονιστικά στοιχεία για το νερό που βλέπουν το φως της επιβάλλουν τη λήψη σοβαρών μέτρων σε όλα τα επίπεδα προκειμένου να αποφευχθούν μη αναστρέψιμες καταστάσεις στο εγγύτατο Μεταξύ των μέτρων που λαμβάνονται μπορεί να αποδειχτούν αποτελεσματικά τα μέτρα που αφορούν στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού και στην τροποποίηση της καταναλωτικής του συμπεριφοράς έναντι του νερού.

Το Εθνικό Δίκτυο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Το Ποτάμι» το οποίο ιδρύθηκε το 1995, είχε και έχει πάντα μεταξύ των στόχων του την ευαισθητοποίηση των μαθητών αλλά επίσης, των γονέων και των τοπικών κοινωνιών σχετικά με την ανάγκη αειφορικής διαχείρισης των υδατικών πόρων, αποφυγή της σπατάλης του πολύτιμου αυτού πόρου και την υιοθέτηση μιας συμπεριφοράς που θα εγγυάται μακροπρόθεσμη επάρκεια για τις βασικές χρήσεις.

Στόχοι της Ημέρας του Ποταμού

H «Ημέρα του Ποταμού», είναι μια ημέρα ταυτόχρονης πανελλήνιας περιβαλλοντικής μαθητικής δράσης που έχει στόχο να θέσει τα ποτάμια στο κέντρο του ενδιαφέροντος της σχολικής κοινότητας και της τοπικής κοινωνίας. Το ορατό αποτέλεσμα της Ημέρας του Ποταμού είναι η δημιουργία του Χάρτη ποιότητας νερού των ποταμών της Ελλάδας,

Η περιβαλλοντική εκπαίδευση στα ποτάμια, είναι από τα αγαπημένα θέματα των εκπαιδευτικών. Μετά τα δάση, τα ποτάμια έρχονται δεύτερα στις προτιμήσεις των εκπαιδευτικών επειδή θεωρούνται τοποθεσίες κατάλληλες για περιβαλλοντική εκπαίδευση.

Προετοιμασία

Προκειμένου να καλύψει το κενό που υπάρχει στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στις μελέτες ποταμού, το Δίκτυο Π. Ε. «Το Ποτάμι» έχει πραγματοποιήσει στα έξι χρόνια της ζωής του έντεκα σεμινάρια επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών που συμμετέχουν σ’ αυτό. Τα δύο τελευταία σεμινάρια που έγιναν με τη συνεργασία του Εργαστηρίου Ζωολογίας του Βιολογικού Τμήματος Α.Π.Θ και των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Θέρμου και Κάτω Ποροϊων, αφιερώθηκαν αποκλειστικά στην προετοιμασία των εκπαιδευτικών για την Ημέρα του Ποταμού. Η Οργανωτική Επιτροπή επεξεργάστηκε ένα «Έντυπο καταγραφής στοιχείων» για συμπλήρωση από τις μαθητικές ομάδες Π.Ε. των σχολείων που επισκέφτηκαν τα γειτονικά τους ποτάμια ταυτόχρονα την Κυριακή 1^η Απριλίου 2001, η οποία ορίστηκε για πέρσι ως η «Ημέρα του Ποταμού». Τα στοιχεία που ζητούσαμε να συμπληρώσουν οι μαθητές στο σχετικό «έντυπο καταγραφής στοιχείων» ήταν πολλά. Μεταξύ άλλων, οι ανθρώπινες επεμβάσεις στο ποτάμι κατέχουν σημαντική θέση, καθώς αποτελούν ενδείξεις των αρνητικών επιδράσεων που δέχονται τα ποτάμια.

Η δράση

Την καθορισμένη ημέρα που για φέτος ορίστηκε η 1^η Απριλίου 2001, οι μαθητικές ομάδες των σχολείων που δήλωσαν συμμετοχή στην πανελλήνια δράση, επισκέφτηκαν τα κοντινά τους ποτάμια και με την καθοδήγηση των δασκάλων τους πραγματοποίησαν παρατηρήσεις, μετρήσεις και έρευνες με βάση το έντυπο καταγραφής στοιχείων.

Τα Δημοτικά Σχολεία και τα Νηπιαγωγεία δεν είχαν την υποχρέωση να πραγματοποιήσουν μέτρηση της ποιότητας του νερού με χημικές παραμέτρους, αλλά με βιοδείκτες. Αντίθετα τα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν έναν ή και τους δύο τρόπους. Από τα στοιχεία που περιέχονται στα έντυπα που μας έστειλαν τα σχολεία, δημιουργήσαμε μια βάση δεδομένων. Από τα στοιχεία της βάσης δεδομένων αντιστοιχίσαμε πάνω σε ένα χάρτη της Ελλάδας, με διάφορα χρώματα, την ποιότητα του νερού στα σημεία των ποταμών όπου έγιναν οι μετρήσεις, περισσότερο ως απόδειξη της δράσης και ως ερέθισμα και κίνητρο για ευρύτερη συμμετοχή σχολείων σε επόμενες δράσεις, παρά ως απόδειξη της καθαρότητας ή της ρύπανσης των ποταμών που επισκέφτηκαν.

Αποτελέσματα

Το πρώτο και σπουδαιότερο αποτέλεσμα ήταν η κινητοποίηση ενός σημαντικού μέρους της μαθητικής και της εκπαιδευτικής κοινότητας, σε μια προσπάθεια να τεθούν τα ποτάμια στο κέντρο της προσοχής και του ενδιαφέροντος των τοπικών κοινωνιών, με στόχο την προστασία και αναβάθμισή τους.

Δημοσιεύματα σε τοπικές εφημερίδες, ρεπορτάζ σε τοπικά ραδιόφωνα και τηλεοπτικούς σταθμούς και βέβαια η ίδια η δράση των μαθητών, δείχνουν ότι ο στόχος μας να προκαλέσουμε το πανελλήνιο ενδιαφέρον για τα ποτάμια επιτεύχθηκε σε μεγάλο βαθμό. Με αφορμή την Ημέρα του Ποταμού έγιναν σημαντικές συζητήσεις σε τοπικό επίπεδο για την κατάσταση των ποταμών, για την επάρκεια του νερού, για τη αειφορική διαχείριση των ποταμών, για την ανάγκη προστασίας των ποταμών και των υδατικών αποθεμάτων.

Το δεύτερο σημαντικό αποτέλεσμα είναι η επαφή χιλιάδων μαθητών με ποτάμια, που ήταν στη γειτονιά τους, αλλά που δεν είχαν επισκεφτεί μέχρι την ημέρα εκείνη. Δεν είναι μικρότερης σπουδαιότητας η επαφή των μαθητών με το φυσικό περιβάλλον και ακόμη περισσότερο με τα ποτάμια. Η επαφή αυτή, όταν προετοιμάζεται και καθοδηγείται, δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να εξασκήσουν την παρατηρητικότητά τους, να απολαύσουν τη φύση, να κατανοήσουν τις λειτουργίες των οικοσυστημάτων, να αντιληφθούν τη φύση και το μέγεθος των περιβαλλοντικών προβλημάτων, να τους δώσει τη δυνατότητα να σκεφτούν και να αποφασίσουν με ποιες συμμαχίες και με ποιους τρόπους θα προστατεύσουν τα ποτάμια και το περιβάλλον εν γένει.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε καταγράψει, στην Ημέρα του Ποταμού συμμετείχαν 81 σχολεία από τα οποία τα 29 είναι σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (Δημοτικά και Νηπιαγωγεία) ενώ τα 52 είναι σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Γυμνάσια, Ενιαία Λύκεια και Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια). Συμμετείχε επίσης και το Κ. Π. Ε. Νάουσας συντονίζοντας επτά σχολεία. Εκπροσωπούνται 29 νομοί και έχουν μελετηθεί 40 ποταμοί (Πίνακας 1).

Η ποιότητα του νερού όπως την έχουν καταγράψει τα σχολεία ποικίλει για τα διάφορα ποτάμια. Δεκαπέντε (15) μετρήσεις σχολείων έδειξαν άριστη ποιότητα νερού (γαλάζιο χρώμα), εικοσιπέντε (25) μετρήσεις έδειξαν μέτρια ποιότητα νερού (πράσινο χρώμα) και τριάντα (30) μετρήσεις έδειξαν κακή ποιότητα νερού (κίτρινο χρώμα). Τέλος, σε δώδεκα (12) περιπτώσεις, δεν έγινε δυνατό να προσδιοριστεί η ποιότητα του νερού των αντίστοιχων ποταμών, διότι τα στοιχεία που μας έστειλαν τα σχολεία ήταν ανεπαρκή.

Θεωρούμε απολύτως αναγκαίο να διευκρινίσουμε ότι τα παραπάνω αποτελέσματα προέρχονται από μετρήσεις μαθητικές, που πραγματοποιήθηκαν με ατελή όργανα, χωρίς τήρηση επιστημονικής μεθοδολογίας, με την καθοδήγηση εκπαιδευτικών που δεν είχαν τις αντίστοιχες ειδικότητες (χημικοί, βιολόγοι- ειδικοί για τα ασπόνδυλα). Έτσι, δεν θεωρούμε ότι ούτε τα περί άριστης ποιότητας, ούτε πολύ περισσότερο τα περί κακής ποιότητας του νερού των αντίστοιχων ποταμών είναι αξιόπιστα επιστημονικά στοιχεία, όμως διατηρούν την εκπαιδευτική τους αξία.

Χορηγοί

Την Ημέρα του Ποταμού 2001 χρηματοδότησαν η ΕΥΔΑΠ, το ΥΠΕΧΩΔΕ, και το ΥΠΕΠΘ, ενώ την στήριξαν το Υπουργείο Γεωργίας, το Βιολογικό Τμήμα του Αριστοτελείου Παν/μίου Θεσ/νίκης (Εργαστήριο Ζωολογίας, καθηγήτρια Μαρία Λαζαρίδου-Δημητριάδου, το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Δημοκρίτειου Παν/μίου Θράκης –Εργαστήριο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Εκπαίδευσης –καθηγητής Κωνσταντίνος Ουζούνης, το Εθνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών- κ Ν. Σκουλικίδης, η Χημική Υπηρεσία Αθηνών κ Ανδρέας Ψάλτης, η Ελληνική Εταιρεία για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς- πρόεδρος κ. Καρράς, τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Θέρμου Αιτωλοακαρνανίας, Κάτω Ποροϊων, Νάουσας και Σουφλίου και η οικολογική οργάνωση ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ. Πολύτιμη ήταν επίσης η βοήθεια και συνεργασία των Υπευθύνων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης των νομών που συμμετείχαν. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι η συνεργασία με τους Υπεύθυνους Π.Ε. είναι σταθερή, γόνιμη και μακροχρόνια.

Συνεργάτες

Ευχαριστούμε πολύ για τη συνεργασία το προσωπικό των ΚΠΕ Θέρμου και Κάτω Ποροϊων, τη Σεβαστή Βαμβακοπούλου και τη Φρόσω Φλέγκα που ως μέλη του γραφείου Π.Ε. του ΥΠΕΠΘ βοήθησαν πολύ στη λύση των γραφειοκρατικών εμποδίων, το Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας που έκανε έκπτωση στο κόστος διαμονής των εκπαιδευόμενων καθηγητών και δασκάλων στη Μαθητική Εστία Κ. Ποροίων, τους εξαίρετους νέους που έκαναν την εισαγωγή των στοιχείων και το πρώτο σχέδιο του χάρτη, δηλαδή τους κ.κ. Κώστα Αϊβαζίδη- και Γιώργο Ουζούνη, τον Βασίλη Ψαλλιδά που συμμετείχε και στα δύο σεμινάρια σηκώνοντας μεγάλο βάρος της διοργάνωσης των σεμιναρίων, τον κ Νίκο Σκουλικίδη που μπήκε στον κόπο να έλθει μέχρι το Θέρμο για να μιλήσει στους εκπαιδευτικούς, τους μεταπτυχιακούς φοιτητές της κυρίας Λαζαρίδου Ξανθή Στατήρη, ΦώτηΣγουρίδη, Γιώργο Χατζηνικολάου, τη Λίλα Αρτεμιάδου, τον Άγγελο Χριστοδουλάκη, τον Δημήτρη Σταύρου και βέβαια, όλους τους και τις νηπιαγωγούς, δασκάλους και καθηγητές που συντόνισαν τις μαθητικές ομάδες στην Ημέρα του Ποταμού 2001. Το δημιουργικό και όλο το στήσιμο του χάρτη καθώς και την παραγωγή του, έκανε ο «Λογισμός- εφαρμογές πληροφορικής». Ευχαριστούμε τέλος όλους εσάς που είσαστε σήμερα μαζί μας.