Γιώργος Φαραγγιτάκης, Οικονομολόγος-Βιολόγος

Υπεύθυνος Κέντρου Π.Ε. Αργυρούπολης

Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Εκπαιδευτικών

για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (ΠΕΕΚΠΕ)

Αγαπητοί φίλοι και συνάδελφοι από την Ελλάδα και από τις γειτονικές Βαλκανικές χώρες, είμαι συγκινημένος, επειδή βρίσκομαι μαζί σας σε ένα χώρο στον οποίο πριν από είκοσι και πλέον χρόνια συμμετείχα μαζί και με συναδέλφους από τη Βαλκανική γειτονιά σε διεθνές οικολογικό συνέδριο που διοργάνωσε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο με την UNESCO. Τότε υπήρχε επιστημονικός, οικολογικός προβληματισμός και μόνον ακροθιγώς ελάχιστοι από εμάς βάλαμε το θέμα της αναγκαιότητας της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στα σχολεία. Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε και σήμερα χάρη στην ευκαιρία που μας δίνει αυτή η εξαιρετική διοργάνωση του Κέντρου Π.Ε. Αρναίας Χαλκιδικής, των τοπικών Διευθύνσεων Εκπαίδευσης και της υπερδραστήριας BENA, με την υποστήριξη της Νομαρχιακής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, μπορώ να κάνω μια συνολική εκτίμηση της πραγματικότητας και των προοπτικών της. Πριν από αυτό όμως θέλω να ευχαριστήσω ιδιαίτερα δυο άξιους και δυναμικούς συναδέλφους, την ακούραστη Ελένη Τριανταφύλλου και το συνετό Γιάννη Λάμπρο για τη συνεισφορά τους στη συνολική προσπάθεια. Στις Βαλκανικές χώρες τα τελευταία χρόνια μας βασανίζουν σοβαρά προβλήματα ανακατατάξεων και αναδιαρθρώσεων που πολλές φορές εξελίχθηκαν σε δραματικές καταστάσεις για τους λαούς που τις κατοικούν. Είναι προφανές ότι για να ασχοληθεί κανείς με θέματα προστασίας περιβάλλοντος θα πρέπει να έχουν λυθεί τα βασικά ζητήματα της Ειρήνης, της Δημοκρατίας, της Ελευθερίας και του αναγκαίου επιπέδου διαβίωσης. Ας ελπίσουμε ότι θα μπορέσουμε στο εξής, με παγιωμένη αυτή την ισορροπία να ασχοληθούμε με την οικολογική ισορροπία, την ποιότητα ζωής και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Οφείλω να σας εκμυστηρευθώ ότι εύρισκα σχεδόν μάταιη την ενασχόλησή μου με τα επιμορφωτικά σεμινάρια, τις μέρες που οι βόμβες κατέστρεφαν την πόλη του Βελιγραδίου και αφαιρούσαν ανθρώπινες ζωές.

Σε ότι αφορά στο θέμα μου θα αναφερθώ στην πραγματικότητα και τις προοπτικές της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στην πατρίδα μας και πιστεύω ότι παρακολουθώντας όλοι μαζί και τις αντίστοιχες αναφορές των εκπροσώπων άλλων χωρών, θα διευκολυνθούμε στο να βρούμε περισσότερα κοινά σημεία για να προωθήσουμε τη συνεργασία μας για το κοινό περιβαλλοντικό βαλκανικό μέλλον μας Ήδη άλλωστε έχουν αναπτυχθεί σημαντικές συνεργασίες όπως το πρόγραμμα South Eastern Mediterranean Environmental Project της UNESCO που συντονίζει από το 1995 η πατρίδα μας.

& Στην Ελλάδα τα οικολογικά προβλήματα παρουσιάστηκαν αργότερα από ότι στις άλλες ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες του κόσμου. Αυτό ήταν συνέπεια του ότι η οικονομική μας ανάπτυξη υστέρησε χρονικά σε σχέση με αυτές. Με τη λογική της εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων, με τρόπο που θα μεγιστοποιούσε το παραγωγικό αποτέλεσμα χωρίς να παίρνει υπόψη του τις αντοχές του φυσικού περιβάλλοντος και τις συνέπειες της συσσώρευσης των αποβλήτων και των απορριμμάτων, βρεθήκαμε σιγά σιγά αντιμέτωποι με μια σειρά προβλήματα. Τα προβλήματα αυτά (εξάντληση φυσικών πόρων, ενεργειακό, υπερσυγκέντρωση πληθυσμού στα αστικά κέντρα, ρύπανση του αέρα των υδάτων και της στεριάς, ακραίες εκφάνσεις του φαινομένου του θερμοκηπίου, κυκλοφοριακό, τρύπα του όζοντος, ερημοποίηση, κλιματικές αλλαγές κα) οδήγησαν σε έναν ολοένα και περισσότερο διευρυνόμενο προβληματισμό. Η κατάσταση αυτή, που συνεπάγεται εκτός των άλλων και υποβάθμιση της ποιότητας της ζωής μας, ήταν αποτέλεσμα τόσο της άγνοιας όσο και της επικράτησης των αξιών του προσπορισμού κερδών και βραχυχρόνιων ωφελειών έναντι των αξιών της οικολογικής ισορροπίας και της βιώσιμης ανάπτυξης. Ο προβληματισμός αυτός απασχόλησε αρχικά τους επιστήμονες, την κοινωνία και τις αρμόδιες υπηρεσίες. Όπως ήταν φυσικό πέρασε σύντομα και στο εκπαιδευτικό σύστημα κυρίως λόγω της ανησυχίας ευαίσθητων εκπαιδευτικών που πίστευαν σε ένα σχολείο ανοιχτό στην κοινωνία και στα προβλήματά της. Σημαντικά εργαλεία στην προσπάθεια των πρωτοπόρων εκπαιδευτικών ήταν οι κατακτήσεις στο χώρο της επιστήμης της Οικολογίας αλλά και της Παιδαγωγικής. Θετικό ρόλο έπαιξαν και τα σεμινάρια του Συμβουλίου της Ευρώπης που μετέφεραν τη συσσωρευμένη πείρα των άλλων χωρών στους εκπαιδευτικούς της πατρίδας μας.

& Έτσι, μετά την πρώτη φάση της τριετίας 1978-1981, η ΠΕ προχώρησε στη φάση της πειραματικής εφαρμογής εθελοντικών σχολικών προγραμμάτων (1982-1986) με αυξανόμενο αριθμό κατ έτος. Ο αριθμός μεγιστοποιήθηκε το 1987, όταν δοκιμάστηκε πιλοτικά για πρώτη φορά ο θεσμός των Υπευθύνων ΠΕ σε 20 νομούς της χώρας σε πρόγραμμα συνεργασίας του ΥΠΕΠΘ με το Υπουργείο Γεωργίας. Το 1990 ο θεσμός αυτός παγιώθηκε και οι Υπεύθυνοι που τον υπηρέτησαν σε μια περίοδο περιορισμένης στήριξής των, προσέφεραν εθελοντικά όπως και οι εκπαιδευτικοί των Σχολείων σπουδαίες υπηρεσίες. Σταδιακά το ΥΠΕΠΘ, που είχε πλέον γραφείο για την ΠΕ στη Διεύθυνση Σπουδών, εξέδωσε κανονιστικές αποφάσεις και εγκυκλίους και πρόβλεψε την οικονομική στήριξη των προγραμμάτων παρέχοντας κίνητρα ωραρίου και υπερωριών στους εκπαιδευτικούς. Η αυξητική τάση των εθελοντικών και εκτός σχολικού ωραρίου προγραμμάτων διατηρείται, ενώ πρέπει να σημειώσουμε τη σύγχυση στη θεματολογία και την ανεπάρκεια στην επιμόρφωση και στο εκπαιδευτικό υλικό. Πάντως μεγάλος αριθμός κοινωνικά και παιδαγωγικά ευαίσθητων εθελοντών εκπαιδευτικών εμπλέκεται σε μια πρωτοποριακή δημιουργική προσπάθεια με τους Υπεύθυνους των Δ/σεων να σηκώνουν το βάρος της οργάνωσης, του συντονισμού και της υποστήριξης

& Το 1992 ιδρύεται η Πανελλήνια Ένωση Εκπαιδευτικών για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (ΠΕΕΚΠΕ) και το 1993 το πρώτο Κέντρο ΠΕ της χώρας στην Κλειτορία Αχαΐας στις εγκαταστάσεις της Μαθητικής Εστίας του Εθνικού Ιδρύματος Νεότητας.

& Η περίοδος 1994 – 2001 χαρακτηρίζεται από τον οργανωμένο κεντρικό σχεδιασμό στο ΥΠΕΠΘ, που ήταν συνέπεια της στελέχωσης του Γραφείου ΠΕ με ομάδα εκπαιδευτικών αλλά και της ανοδικής δυναμικής του θεσμού και των δυνατοτήτων χρηματοδότησης από το 2ο ΚΠΣ. Έτσι η ομάδα του Γραφείου ΠΕ από το 1994 και έπειτα, σε διαρκή επικοινωνία και ανατροφοδότηση με τους εκπαιδευτικούς, τα ΑΕΙ, τους Κυβερνητικούς και μη Κυβερνητικούς φορείς προώθησε νέες θεσμικές καινοτομίες, εξάλειψε τη σύγχυση στη θεματολογία, προώθησε τις συνεργασίες με τους επιστημονικούς και άλλους φορείς και το σπουδαιότερο, αξιοποίησε το οικονομικό εργαλείο του 2^ου ΚΠΣ. Υπήρξε ένας πολυεπίπεδος σχεδιασμός για την ανάπτυξη και υποστήριξη των σχολικών προγραμμάτων, των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, της επιμόρφωσης, του εκπαιδευτικού υλικού και της ενσωμάτωσης περιβαλλοντικής θεματολογίας στα αναλυτικά προγράμματα. Δυστυχώς και σίγουρα με ευθύνη συγκεκριμένων στελεχών τα σχολικά προγράμματα δεν έτυχαν άμεσης υποστήριξης.

Συνολικά η σημερινή πραγματικότητα χαρακτηρίζεται από τα παρακάτω στοιχεία:

uΛειτουργία 18 Κέντρων Π.Ε. σε όλη την επικράτεια.

Τα ΚΠΕ διακρίνονται σε αστικού τύπου, που έχουν γίνει σε πόλεις με τη συνεργασία των Ο.Τ.Α. και σε περιφερειακού τύπου, που είναι εγκατεστημένα σε Μαθητικές Εστίες του Ε.Ι.Ν.. Το πρώτο αστικού τύπου Κέντρο της χώρας ιδρύθηκε και λειτουργεί από το 1995 στην Αργυρούπολη της Αττικής. Το Κέντρο αυτό εξοπλίστηκε ταχύτατα χάρη στη Νομαρχία Αθηνών, το Δήμο Αργυρούπολης και το 2^ο ΚΠΣ αργότερα.. Η Παιδαγωγική του Ομάδα ανέπτυξε με επιτυχία υποδειγματικά εκπαιδευτικά, επιμορφωτικά προγράμματα, διεθνείς συνεργασίες και δικτυώσεις σχολείων με αποτέλεσμα να λειτουργήσει ως Κέντρο- πιλότος για όλο το θεσμό. Αντίστοιχα κινήθηκαν στη συνέχεια όλα σχεδόν τα ΚΠΕ της χώρας. Με βάση τη χρονολογική σειρά έναρξης λειτουργίας τους έχουμε τα ΚΠΕ Κλειτορίας Αχαΐας (1993), Αργυρούπολης Αθηνών (1995), Ακράτας (Αχαΐας), Κορδελιού Θεσσαλονίκης, Καστοριάς, Κόνιτσας Ηπείρου, Μουζακίου Καρδίτσας, Σουφλίου Έβρου (1996) Καλαμάτας, Λιθακιάς Ζακύνθου, Αρναίας Χαλκιδικής, Στυλίδας -Υπάτης, Σπετσών (ΑΚΣΣ), Μακρινίτσας Πηλίου (1998), Πορροϊων Σερρών, Νάουσας, Θέρμου Αιτωλοακαρνανίας (1999), Δραπετσώνας Πειραιά (2001).

Τα ΚΠΕ έχουν ικανοποιητικές κτιριακές υποδομές και εξοπλισμούς, που χρηματοδοτήθηκαν κυρίως από το ΕΤΠΑ του 2^ου ΚΠΣ. Διαθέτουν αίθουσες σεμιναρίων, διδασκαλίας, εργαστηρίων, ΗΥ, βιβλιοθήκης, έκθεσης υλικού, καθώς και χώρους γραμματειακής και διοικητικής υποστήριξης, αποθήκευσης, εστίασης και φιλοξενίας. Απασχολούνται σε αυτά με πλήρες ωράριο εκπαιδευτικοί Α/θμιας και Β/θμιας εκπαίδευσης, που απαρτίζουν παιδαγωγική ομάδα διεπιστημονικής σύνθεσης και αποσπώνται εκεί με Υπουργική Απόφαση για μια τριετία. Το γεγονός της αποκλειστικής απασχόλησης με την ΠΕ διεπιστημονικής ομάδας εκπαιδευτικών προσέθεσε στο θεσμό ένα αξιόλογο «επαγγελματικό» δυναμικό.

Τα ΚΠΕ παρέχουν εκπαιδευτικά προγράμματα μιας έως έξι ημερών για μαθητικές ομάδες που τα επισκέπτονται, πολυήμερα επιμορφωτικά σεμινάρια για εκπαιδευτικούς των νομών εμβέλειάς τους, παράγουν εκπαιδευτικό υλικό και αναπτύσσουν περιφερειακά, εθνικά ή διεθνή θεματικά δίκτυα, τοπικές και διεθνείς συνεργασίες.

Οι δράσεις τους αναπτύσσονται σε συνεργασία με επιστημονικά ιδρύματα, την Τοπική Αυτοδιοίκηση και άλλους κυβερνητικούς και μη κυβερνητικούς φορείς.

Το περιεχόμενο των προγραμμάτων προσανατολίζεται σε θέματα του ευρύτερου τοπικού περιβάλλοντός των, που συνδέονται πάντα με τα εθνικά και παγκόσμια περιβαλλοντικά ζητήματα.

uΕπιμορφωτικά σεμινάρια από ΑΕΙ, ΚΠΕ και ΠΕΚ 10.000 και πλέον εκπαιδευτικών.

Τα σεμινάρια αυτά μέχρι σήμερα είχαν διάρκεια 30 έως 40 ωρών και έγιναν είτε στα πλαίσια του ειδικού προγράμματος επιμόρφωσης του 1^ου ΕΠΕΑΕΚ σε συνεργασία με Πανεπιστήμια είτε στα πλαίσια της κανονικής λειτουργίας των ΚΠΕ και των ΠΕΚ. Επίσης πραγματοποιήθηκαν σεμινάρια με πρωτοβουλία των Υπευθύνων ΠΕ και άλλων φορέων, ενώ υπήρξαν και περιπτώσεις πολύ μεγαλύτερης διάρκειας (π.χ. 14ήμερο σεμινάριο του Κυκλαδικού Δικτύου «Τοπική Ιστορία- ΠΕ», προγράμματα κινητικότητας κα.). Από το ξεδίπλωμα όλων αυτών των δράσεων διαπιστώθηκαν και τα αντίστοιχα συγκριτικά πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα των φορέων που ενεπλάκησαν. Από το ίδιο έργο του 1^ου ΕΠΕΑΕΚ χρηματοδοτήθηκε μια σειρά θεματικών συνεδρίων ΠΕ που υλοποιήθηκαν με πρωτοβουλία φορέων όπως η ΠΕΕΚΠΕ (για την αξιολόγηση του θεσμού), τα ΑΕΙ κλπ.

uΠαρουσία τομέων Οικολογίας ή Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης σε πολλές Πανεπιστημιακές σχολές που εξασφαλίζουν ένα ικανοποιητικό επίπεδο προϋπηρεσιακών σπουδών. Επίσης αξίζει να σημειώσουμε τις μεταπτυχιακές σπουδές στα παραπάνω αντικείμενα που έχουν κάνει πολλοί συνάδελφοί μας.

uΕκπαιδευτικό υλικό ποικίλης θεματολογίας, που έχει δημιουργηθεί από πανεπιστημιακούς, ΚΠΕ, Υπευθύνους ΠΕ, εκπαιδευτικούς, κυβερνητικούς φορείς και μη κυβερνητικές οργανώσεις. Μέρος του υλικού αυτού (βιβλία, CD ROMs, πακέτα, βιντεοταινίες κλπ.) χρηματοδοτήθηκε από το ΥΠΕΠΘ και βρίσκεται στις τοπικές διευθύνσεις εκπαίδευσης, στα ΚΠΕ και στις σχολικές βιβλιοθήκες.

uΕνσωμάτωση περιβαλλοντικής θεματολογίας στα αναλυτικά προγράμματα διαφόρων μαθημάτων. Η ενσωμάτωση αυτή έχει υλοποιηθεί τόσο μαζικά, ύστερα από τις κατευθύνσεις που έδωσε το ΥΠΕΠΘ στο Π.Ι. το 1994, όσο και πιλοτικά, μέσα από ειδικό πρόγραμμα του 1^ου ΕΠΕΑΕΚ για μαθήματα του κλάδου ΠΕ4. Μπορούμε να πούμε ότι σήμερα τα αναλυτικά προγράμματα των διαφόρων μαθημάτων της Α/θμιας και Β/θμιας εκπαίδευσης είναι σημαντικά εμπλουτισμένα με περιβαλλοντική θεματολογία. Έχουμε όμως αρκετό δρόμο μπροστά μας.

uΑνάπτυξη περιφερειακών, εθνικών και διεθνών θεματικών δικτύων.

Στην Ελλάδα σήμερα τα ΚΠΕ, οι Υπεύθυνοι Π.Ε., πρωτοπόροι εκπαιδευτικοί, οι Κυβερνητικοί και οι μη Κυβερνητικοί φορείς έχουν ιδρύσει θεματικά δίκτυα, με την έγκριση του ΥΠΕΠΘ, στα οποία συμμετέχουν πολλές εκατοντάδες σχολικών μονάδων. Οι σχολικές μονάδες υποστηρίζονται επιστημονικά και παιδαγωγικά από το δίκτυο στο οποίο συμμετέχουν, αφού ο συντονιστικός φορέας φροντίζει για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, για τη σταθερή συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες, για τον εφοδιασμό των εκπαιδευτικών και των μαθητών με κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό και τη διαμόρφωση πολυεπίπεδου πλαισίου επικοινωνίας, που προάγει το γόνιμο προβληματισμό, το δημοκρατικό διάλογο και το άνοιγμα των οριζόντων σκέψης.

Αναφέρουμε ενδεικτικά μερικά από τα θεματικά δίκτυα που έχουν λειτουργήσει ή λειτουργούν σήμερα: α. Περιφερειακά δίκτυα «Τοπική ιστορία και περιβαλλοντική εκπαίδευση στις Κυκλάδες», «Τα ρέματα της Αττικής», «Δασικές πυρκαγιές- Αποκατάσταση τοπίου», «Το δάσος», «Το Ιόνιο – η θάλασσα που μας ενώνει» «Οι ακτές του Σαρωνικού» κα. β. Εθνικά δίκτυα : « Το ποτάμι», «η Θάλασσα», «Παραδοσιακοί οικισμοί», «Ηλιακά Σχολεία», «Οι λίμνες», «Οικολογικά Σχολεία», «Η σχολική αυλή», «Το σποράκι», «Βιώσιμες πόλεις- ποιότητα ζωής» κα. γ. Διεθνή δίκτυα: «SEMEP» «GLOBE – ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ», «Χρυσοπράσινο φύλλο» «Νέοι Δημοσιογράφοι για το περιβάλλον», «Αέρας –Υγεία» κα.

uΣυνεργασίες με Κυβερνητικούς και μη Κυβερνητικούς φορείς. Αναπτύχθηκαν σημαντικές συνεργασίες του ΥΠΕΠΘ με το ΥΠΕΧΩΔΕ, τη ΓΓΝΓ, τη ΓΓΛΕ, το Υπ. Γεωργίας, το Μουσείο Γουλανδρή, την ΕΕΠΦ, την ΕΕΠΠΠΚ, το WWF, τη HELMEPA κα.

uΠοιοτική αναβάθμιση των σχολικών προγραμμάτων. Η ανάπτυξη των παραπάνω δράσεων είχε σαν άμεση συνέπεια την ποιοτική ενίσχυση των εθελοντικών προγραμμάτων ΠΕ, που σε ετήσιο αριθμό τετραπλασιάστηκαν σε σχέση με το 1994. Πρέπει να σημειώσουμε όμως, ότι εκτός από κάποιες διευκρινιστικές εγκυκλίους, δεν είχαμε μέχρι σήμερα καμιά θεσμική αλλαγή στην κατεύθυνση της διαμόρφωσης ενθαρρυντικού πλαισίου για τον εκπαιδευτικό. Επίσης θεωρείται ως ανεπαρκής στις περισσότερες των περιπτώσεων η χρηματοδότηση των προγραμμάτων αυτών από τις τοπικές Διευθύνσεις Εκπαίδευσης. Σε αυτό έχουν συντείνει αφ ενός μεν οι χρηματοδοτήσεις από τον ίδιο κωδικό πολλών άλλων δράσεων αλλά και τα εικονικά προγράμματα («μαϊμούδες»), που πολλές φορές συμφωνούνται προκειμένου να καλύψουν ωράριο ή να εισπράξουν υπερωρίες συνάδελφοι της Β/θμιας Εκπαίδευσης. Κύρια προωθητική δύναμη των Σχολικών Προγραμμάτων εξακολουθεί να είναι η ευαισθησία και το μεράκι του εθελοντή εκπαιδευτικού.

uΔιεθνείς εκπαιδευτικές και επιμορφωτικές συνεργασίες. Τέτοιες συνεργασίες έγιναν πολλές στα πλαίσια του Προγράμματος COMENIOUS, των προγραμμάτων κινητικότητας, των δράσεων των ΚΠΕ ή άλλων πρωτοβουλιακών προγραμμάτων και ανοίγουν τους ορίζοντες της σκέψης χιλιάδων εκπαιδευτικών και χιλιάδων παιδιών στην κατεύθυνση του «Σκέψου παγκόσμια, δράσε τοπικά»

uΗ ΠΕΕΚΠΕ, με αυξανόμενο αριθμό μελών, (έχει φτάσει σήμερα τα 1800 μέλη με εκπαιδευτικούς και από τις τρεις βαθμίδες) και 9 παραρτήματα σε όλη τη χώρα, συμμετέχει σε αυτήν την ανάπτυξη τόσο με σεμινάρια, συνέδρια, περιοδικά, εξορμήσεις, διεθνείς συνεργασίες κα., όσο και με σθεναρή πίεση προς την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας για θεσμική, ηθική και οικονομική στήριξη της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης αντίστοιχη με τη δυναμική της ανάπτυξης του θεσμού και την κοινωνική και εκπαιδευτική αναγκαιότητά του. Η ΠΕΕΚΠΕ έχει προβάλει τα αιτήματά της προφορικά και γραπτά, δημόσια ή σε συναντήσεις εργασίας και βλέπει αυτές τις μέρες ότι η φωνή της ακούστηκε και ότι η ροή των πραγμάτων αλλάζει.

uΤο μερίδιο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στο 3^ο ΚΠΣ, από μηδενικό που προβλεπόταν αρχικά, έχει επταπλασιασθεί σε σχέση με εκείνο του 2^ου ΚΠΣ. Ένα σπουδαίο εργαλείο βρίσκεται στα χέρια μας εν όψει της νέας πενταετίας.

Στο νομοσχέδιο για την Παιδεία έχουμε ζητήσει την προώθηση ρυθμίσεων που, αν υιοθετηθούν, θα γίνουν αφετηρία για τη θεσμική αναμόρφωση της ΠΕ. Υπάρχει βέβαια ο κίνδυνος να επικρατήσουν γραφειοκρατικές θεωρήσεις και να χαθεί μια μεγάλη ευκαιρία.

uΑναμένεται ότι στην περίοδο 2002-2006 θα διπλασιαστεί ο αριθμός των ΚΠΕ με ορθολογικότερη συνολική κατανομή και ισόρροπη ικανοποίηση του μαθητικού και εκπαιδευτικού δυναμικού της χώρας. Θα υπάρχουν οπωσδήποτε δυο τουλάχιστον ΚΠΕ σε κάθε Διοικητική περιφέρεια (Θυμηθείτε ότι σήμερα η Κρήτη, το Βόρειο Αιγαίο, οι Κυκλάδες, τα Δωδεκάνησα δεν έχουν ούτε ένα). Η επιλογή των τόπων θα γίνει με εφαρμογή συστήματος κριτηρίων, που θα διασφαλίζουν τη λειτουργική διασπορά, την προσβασιμότητα, τη βιωσιμότητα και την αποτελεσματικότητα.

uΗ επιμόρφωση θα βελτιωθεί ποιοτικά και ποσοτικά με τη συνεργασία όλων των συντελεστών που μπορούν να συμβάλουν, με την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων καθενός εξ αυτών, με διεύρυνση του χρόνου διάρκειάς της και με κλιμάκωσή της σε τρία επίπεδα (εισαγωγική, συνεχιζόμενη και επιμόρφωση στελεχών).

uΣτο εκπαιδευτικό υλικό η Ένωσή μας επιθυμεί να γίνει ιεράρχηση προτεραιοτήτων, αξιολόγηση στην παιδαγωγική πράξη και εκτατική προσφορά του σε όλες τις σχολικές μονάδες. Αναμένουμε καθοριστική ενεργοποίηση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, ο ρόλος του οποίου έχει ενισχυθεί σημαντικά σε σχέση με την ΠΕ με την παρουσία Παρέδρου.

uΟι συνεργασίες με τους Κυβερνητικούς και μη Κυβερνητικούς φορείς αλλά και τις τοπικές κοινωνίες είναι επιβεβλημένες λόγω του κοινωνικού χαρακτήρα των περιβαλλοντικών προβλημάτων αλλά και της βασικής αρχής της ΠΕ για άνοιγμα του Σχολείου στην κοινωνία. Βέβαια στις συνεργασίες αυτές είναι επίσης επιβεβλημένη η διάκριση των ρόλων των συμμετεχόντων, επειδή η εκπαίδευση απαιτεί παιδαγωγική μεθοδολογία και επάρκεια που κατά τεκμήριο αναφέρεται στον εκπαιδευτικό, ενώ βασική αρχή της ΠΕ είναι η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.

uΤο Διοικητικό Συμβούλιο της ΠΕΕΚΠΕ θεωρεί μεγάλη επιτυχία την απόφαση του ΥΠΕΠΘ να δώσει προτεραιότητα στη χρηματοδότηση των σχολικών προγραμμάτων ΠΕ κατά την υλοποίηση του μέτρου 2.6 του 2^ου ΕΠΕΑΕΚ. Πάνω από 8.000 προγράμματα σχολείων θα χρηματοδοτηθούν στην πενταετία 2002-2006 με συνολικό ποσόν που θα αγγίζει τα 6 δισεκατομμύρια δραχμές. Έτσι τα σχολεία θα μπορέσουν να συμμετέχουν στο δυναμικό γίγνεσθαι της ΠΕ από σημαντικά καλύτερη θέση. Όποιος θυμηθεί το μεγάλο κενό που άφησε πίσω του σε αυτό τον τομέα το 1^ο ΕΠΕΑΕΚ, αντιλαμβάνεται το μέγεθος της επιτυχίας. Το στοίχημα για τους εκπαιδευτικούς είναι η ουσιαστική αξιοποίηση των κονδυλίων του 3^ου ΚΠΣ για τη μεγιστοποίηση του εκπαιδευτικού αποτελέσματος. Θετική εξέλιξη επίσης θεωρούμε την πιλοτική εφαρμογή της ζώνης καινοτομικών δραστηριοτήτων που ήταν αίτημα της Ένωσής μας και που θα υλοποιηθεί από φέτος με πρωτοβουλία του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Όμως στη ζώνη αυτή επιθυμούμε οι Υπεύθυνοι ΠΕ και οι Παιδαγωγικές Ομάδες των ΚΠΕ να έχουν το ρόλο που ιστορικά και δικαιωματικά τους ανήκει. Η ζώνη πρέπει να λειτουργεί με τρόπο που θα διασφαλίζει άνεση χρόνου για να βγει η Περιβαλλοντική ομάδα από το Σχολείο είτε για τη βιωματική προσέγγιση είτε για την άντληση πληροφοριών και στοιχείων από ειδικούς και φορείς. Όμως και στα πλαίσια του σχολείου η ζώνη πρέπει να διασφαλίζει το δικαίωμα της επιλογής, τη δυνατότητα διεπιστημονικής θεώρησης και τις προϋποθέσεις ανάπτυξης δημοκρατικού διαλόγου και κριτικής σκέψης.

uΠεριμένουμε ότι το ΥΠΕΠΘ2 θα αναπροσαρμόσει το θεσμικό πλαίσιο των σχολικών προγραμμάτων ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της σημερινής πραγματικότητας. Θεωρούμε ως ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη της ΠΕ στο Δημοτικό Σχολείο τη σύνδεσή της με το αναλυτικό πρόγραμμα, τις εννέα εκπαιδευτικές επισκέψεις και την προοπτική του ολοήμερου σχολείου. Ανησυχούμε όμως για το αποτρεπτικό πλαίσιο της βαθμίδας του Λυκείου. Εξακολουθεί να υπάρχει η αγωνία μας για το μικρό ποσοστό του μαθητικού δυναμικού που έρχεται σήμερα σε επαφή με την ΠΕ, αλλά διατηρούμε την ελπίδα για σημαντική αύξηση του ποσοστού αυτού μέσα από τη συνέργια όλων των παραπάνω προοπτικών. Συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι είναι αναντικατάστατος παράγοντας η εθελοντική προσφορά και η κατάθεση ψυχής του μέσου εκπαιδευτικού. Μόνο η ΠΕ, που εφαρμόζει τις βασικές αρχές της διεπιστημονικής θεώρησης, της βιωματικής προσέγγισης, του ανοίγματος του σχολείου στην κοινωνία, της ομαδικής εργασίας, της ανάπτυξης του δημοκρατικού διαλόγου και της κριτικής σκέψης μπορεί να είναι η ΠΕ του μέλλοντός μας.

uΩς προς τις διεθνείς συνεργασίες θα πρέπει να εστιάσουμε σε συνεργασίες με βάθος χρόνου που στοχεύουν αφ ενός μεν σε συγκεκριμένα ποιοτικά εκπαιδευτικά και επιμορφωτικά αποτελέσματα αλλά αφετέρου και σε μια συνεργασία των νέων και των πολιτών του κόσμου για το κοινό μας μέλλον.

&Αυτά είναι μερικά από τα βασικά στοιχεία του σημερινού αναπτύγματος της ΠΕ στην Ελλάδα. Καταβάλλουμε διαρκή προσπάθεια για την ενίσχυση των θετικών πτυχών. Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση συμβάλει στη δημιουργία τόσο του γνωστικού όσο και του αξιακού υπόβαθρου των νέων, εφόδια απαραίτητα για να έχουν υπεύθυνες στάσεις και συμμετοχικές συμπεριφορές ως άτομα και ως μέλη κοινωνικών και οικονομικών ομάδων. Στοχεύουμε σε μια βιώσιμη ανάπτυξη η οποία θα συμπορεύεται με την οικολογική ισορροπία και την ποιότητα της ζωής. Η σημερινή πραγματικότητα δείχνει ότι ο δρόμος μας θα είναι μακρύς.

Εύχομαι καλή επιτυχία στη συνέχεια των εργασιών του Συνεδρίου, καλή δύναμη στους πρωτεργάτες και επιθυμώ να υπογραμμίσω το γεγονός της πολύ θερμής ατμόσφαιρας που έχει ήδη δημιουργηθεί αφενός μεν χάρη στην εξαιρετική φιλοξενία των διοργανωτών και αφετέρου χάρη στη θετική διάθεση των συμμετεχόντων .

Χαλκιδική, Ιούνιος 2001