ΒΑΣΕΙΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

Με την ολοκλήρωση της συλλογής του υλικού παρουσιάζεται η ανάγκη καταγραφής και επεξεργασίας του με την εισαγωγή των δεδομένων στον Ηλεκτρονικό Υπολογιστή (Η/Υ). Προς τον σκοπό αυτόν δημιουργούμε και συμπληρώνουμε μια Βάση Δεδομένων. Στην πραγματικότητα η κατασκευή της ΒΔ αρχίζει και συνεχίζεται παράλληλα με τον σχεδιασμό της έρευνας και την δημιουργία του ερωτηματολογίου. Ο σωστός σχεδιασμός της ΒΔ είναι από τους κυριότερους παράγοντες δημιουργικής αξιοποίησης του υλικού της έρευνας.

1. Τι είναι η Βάση Δεδομένων ΒΔ (Database, DB)

Η ΒΔ είναι μια οργανωμένη συλλογή στοιχείων που σχετίζονται μεταξύ τους και από τα οποία μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες με τη χρήση ερωτήσεων.

Παράδειγμα.
Ο Τηλεφωνικός Κατάλογος είναι μια ΒΔ που περιέχει πληροφορίες σχετικά με το Ονοματεπώνυμο, Αριθμό Τηλεφώνου, Επάγγελμα και Διευθύνσεις των συνδρομητών του ΟΤΕ.

Σήμερα, οι περισσότερες ΒΔ είναι σε ηλεκτρονική μορφή και αποθηκεύονται, κυρίως, σε σκληρούς δίσκους ηλεκτρονικών υπολογιστών. Οι ηλεκτρονικές ΒΔ έχοντας τις ικανότητες οργάνωσης, καταλογοποίησης, διερεύνησης και δημιουργίας αναφορών, υπερέχουν των ΒΔ σε χαρτί σε πολλά σημεία, τα σημαντικότερα εκ των οποίων είναι:

1. Μεγαλύτερη παραγωγικότητα των δεδομένων

2. Αποτελεσματικότερη ολοκλήρωση των δεδομένων

3. Ευκαμψία στην πρόσβαση των δεδομένων

4. Ανεξαρτησία των δεδομένων

5. Ασφάλεια των δεδομένων

Αυτά τα πλεονεκτήματα είναι ο σκοπός του συστήματος διαχείρισης ΒΔ.

2. Σύστημα Διαχείρισης ΒΔ (Database Management System, DBMS)

Για να εισαγάγουμε στοιχεία, να τα τροποποιήσουμε, να τα επεξεργαστούμε και να ζητήσουμε συγκεκριμένες πληροφορίες από αυτά χρησιμοποιούμε κάποιο σύστημα που στη συγκεκριμένη περίπτωση το ονομάζουμε Σύστημα Διαχείρισης ΒΔ (ΣΔΒΔ).

3. Δομημένη Γλώσσα Αναζήτησης ΔΓΑ (Structured Query Language SQL)

Η ΔΓΑ είναι μια εξειδικευμένη γλώσσα και ο συνηθέστερος τρόπος διερεύνησης των δεδομένων και ανάκτησης πληροφοριών από μια ΒΔ. Κάθε πρόγραμμα ΒΔ έχει τη δική του σύνταξη για τη ΔΓΑ η οποία χρησιμοποιείται για τις πλέον πολύπλοκες και εξειδικευμένες διερευνήσεις των ΒΔ.

Στα περισσότερα σημερινά προγράμματα δεν είναι απαραίτητη η γνώση της ΔΓΑ για τον μέσο χρήστη καθώς την επικαλύπτουν με διαδικασίες και χειρισμούς περισσότερο φιλικούς προς τον χρήστη.

4. Είδη ΒΔ.

Μπορούμε να δούμε την αρχική δομή της ΒΔ σαν έναν πίνακα (table):

Οι στήλες (columns) του πίνακα ονομάζονται πεδία (fields) και οι γραμμές (raws) ονομάζονται εγγραφές (records). Μια εγγραφή είναι ένα πλήρες σύνολο πληροφορίας που συντίθεται από πεδία και σε κάθε πεδίο εγγράφεται ένα τμήμα πληροφορίας. Ένα πεδίο μπορεί να οριστεί να δέχεται ορισμένο είδος στοιχείων (χαρακτήρες, αριθμούς, λογικούς τελεστές, ημερομηνίες κλπ).

Παράδειγμα.
Ο τηλεφωνικός κατάλογος μπορεί να έχει της εξής δομή:

Α/Α	Επώνυμο	Όνομα	Διεύθυνση	Επάγγελμα	Τηλέφωνο
1	Σακελλαρόπουλος	Κων/νος	Μεσογείων 14, 115 10 Αθήνα	Οικ/λόγος	7780118
2	Τσακίρης	Κων/νος	Ακακιών 38, 151 25 Μαρούσι	Ερευνητής	6859550

Στην προκειμένη περίπτωση έχουμε μια ΒΔ με έξι πεδία και δύο εγγραφές. Η εγγραφή πχ με Αύξοντα Αριθμό (Α/Α) 1 είναι μια πλήρης μονάδα πληροφορίας τα επιμέρους στοιχεία της οποίας καταγράφονται στα πεδία με όνομα που τα ονομάζουμε: Επώνυμο, Όνομα, Διεύθυνση, Επάγγελμα, Τηλέφωνο.

4.1. Απλή ΒΔ ΑΒΔ (flat-file database)

Το παράδειγμα του τηλεφωνικού καταλόγου είναι μια ΑΒΔ. Η ΑΒΔ είναι ένα σχετικά απλό σύστημα στο οποίο κάθε ΒΔ εμπεριέχεται σε έναν μόνο πίνακα. Σπάνια χρησιμοποιείται σήμερα, αν και είναι επαρκής για μικρές εφαρμογές.

4.2. Σχεσιακή ΒΔ ΣΒΔ (relational database)

Στις περισσότερες περιπτώσεις η δομή του υλικού της έρευνας είναι τέτοια που καθιστά απαγορευτική την χρήση μιας ΑΒΔ. Τότε δημιουργούμε μια Σχεσιακή ΒΔ.

Σε αντίθεση με την ΑΒΔ η ΣΒΔ χρησιμοποιεί πολλαπλούς πίνακες για την αποθήκευση των δεδομένων και κάθε πίνακας μπορεί να έχει διαφορετική μορφή εγγραφών. Οι πίνακες σχετίζονται μεταξύ τους μέσω κοινών πεδίων που ονομάζονται πεδία κλειδιά (key fields). Σχεδόν όλα τα ΣΔΒΔ στους προσωπικούς υπολογιστές χρησιμοποιούν ΣΒΔ.

Παράδειγμα:
Έστω ότι θέλουμε να καταγράψουμε τους καθηγητές μιας εκπαιδευτικής περιφέρειας και τα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που έχει κάνει ο καθένας. Στα πεδία που δημιουργούμε καταγράφουμε πληροφορίες με τα στοιχεία του καθηγητή (Ονοματεπώνυμο, ειδικότητα, ηλικία, φύλο, κλπ) και πληροφορίες για τα προγράμματα ΠΕ στα οποία συμμετείχε (Ονομασία προγράμματος, τάξη, αριθμός μαθητών, έτος κλπ). Έστω ότι ένας καθηγητής έχει στο ενεργητικό του δέκα προγράμματα ΠΕ. Αν καταχωρούσαμε τα στοιχεία σε έναν μόνο πίνακα, δηλαδή σε μια ΑΒΔ, θα έπρεπε το πρώτο σύνολο με τα στοιχεία του καθηγητή να επαναλαμβάνεται δέκα φορές! Χρησιμοποιώντας όμως δύο πίνακες, δηλαδή μια ΣΒΔ, έχουμε στον πρώτο πίνακα μία μόνο εγγραφή με τα στοιχεία του καθηγητή και στον δεύτερο τις δέκα εγγραφές που αφορούν μόνο τις πληροφορίες για τα προγράμματα ΠΕ.

4.3. Υπερκείμενο (hypertext)

Αξίζει τέλος να αναφερθεί ένας ειδικός τύπος συστήματος ΒΔ που χρησιμοποιείται σε εφαρμογές πολυμέσων (multimedia) και στο Internet. Πρόκειται για το Υπερκείμενο (εφευρέθηκε από τον Ted Nelson στην δεκαετία του 60 ), στο οποίο διάφορα αντικείμενα (objects) (κείμενα, φωτογραφίες, μουσική, προγράμματα κτλ.) μπορούν να συνδεθούν (linked) δημιουργικά μεταξύ τους. Όταν επιλέγουμε ένα αντικείμενο μπορούμε να δούμε όλα τα άλλα αντικείμενα που συνδέονται με αυτό. Μπορούμε να μετακινηθούμε από το ένα αντικείμενο στο άλλο, έστω και αν έχουν τελείως διαφορετικές φόρμες.

Παράδειγμα:
Ενώ διαβάζουμε στον Η/Υ ένα κείμενο για τον Μπετόβεν, μπορούμε να κάνουμε κλικ στη φράση «Ενάτη Συμφωνία» και να ακούσουμε ένα μουσικό απόσπασμα της συμφωνίας.

Τα συστήματα υπερκειμένου είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για την οργάνωση και διερεύνηση μεγάλων βάσεων δεδομένων που αποτελούνται από διαφορετικούς τύπους δεδομένων (π.χ. κείμενα, εικόνες, κλπ.)

5. Καταληκτικά Σχόλια

Υπάρχουν σήμερα στην αγορά ειδικά προγράμματα διαχείρισης ΒΔ αρκετά φιλικά προς τον χρήστη και με ικανότητες που καλύπτουν πλήρως τον μέσο χρήστη. Το σημαντικότερο σημείο είναι η κατανόηση των εννοιών των ΒΔ και ο κοινός νους στη σχεδίασή τους.

Παράδειγμα:
Στη δημιουργία της ΒΔ για τους καθηγητές θα μπορούσαμε να διαλέξουμε για την καταχώρηση του ονόματός τους μεταξύ του: α) να δημιουργήσουμε ένα πεδίο και να το ονομάσουμε «Ονοματεπώνυμο», όπου μέσα του να καταγράψουμε τόσο το όνομα όσο και το επώνυμο των καθηγητών ή β) να δημιουργήσουμε δύο πεδία και να τα ονομάσουμε «Όνομα» και «Επώνυμο» και να καταχωρήσουμε χωριστά το όνομα και χωριστά το επώνυμο. Η δεύτερη επιλογή πλεονεκτεί της πρώτης στην περίπτωση που θέλουμε να δούμε τους καθηγητές με αλφαβητική σειρά με βάση το επώνυμό τους. Αν δεν σκοπεύουμε να κάνουμε κάτι τέτοιο και οι δύο επιλογές είναι το ίδιο σωστές.

Το ίδιο μπορεί να γίνει και με τη διεύθυνση. Για παράδειγμα μπορούμε να καταχωρήσουμε ταχ. Κώδικα και πόλη σε ένα πεδίο ως «11510 Αθήνα» ή σε δύο χωριστά πεδία ως «11510» «Αθήνα».

Γενικά, όσο πιο αναλυτικά καταχωρούνται τα δεδομένα τόσο πιο εύκολα μπορούμε να τα χειριζόμαστε.

Ένα σύγχρονο πρόγραμμα ΒΔ, παρέχει μερικές από τις παρακάτω σημαντικές δυνατότητες:

1. Δημιουργία καταλόγων (index)
Η χρήση καταλόγων μας επιτρέπει να ιεραρχούμε τις εγγραφές με μια ορισμένη λογική σειρά που εμείς επιλέγουμε. Για παράδειγμα στην υποθετική ΒΔ με τα προγράμματα Π.Ε μπορούμε να ζητήσουμε να παρουσιαστούν τα στοιχεία σύμφωνα με τον ΤΚ του σχολείου και κατόπιν σύμφωνα με το Επώνυμο του καθηγητή

2. Δυνατότητα Φιλτραρίσματος των δεδομένων (filter)
Η χρήση φίλτρων μας επιτρέπει την παρουσίαση μόνο συγκεκριμένων εγγραφών που ικανοποιούν μια συνθήκη. Για παράδειγμα θέλουμε να δούμε μόνο τα προγράμματα ΠΕ που έγιναν στον Δήμο Χαλανδρίου.

3. Δημιουργία Φορμών (forms)
Χρησιμοποιούνται κυρίως για εισαγωγή και επισκόπηση των δεδομένων μιας ΒΔ.

4. Δημιουργία Αναφορών (reports)
Η εκτύπωση δεδομένων με μια συγκεκριμένη μορφή γίνεται με την μορφή αναφορών.

5. Δυνατότητα μετατροπής των δεδομένων σε τέτοια μορφή ώστε να μπορούν να διαβάζονται από άλλα προγράμματα, όπως λογισμικά φύλλα ή προγράμματα στατιστικής επεξεργασίας.