GAPs: Διαδικασίες παρατυποποίησης μεταναστών/τριών στην Ελλάδα: οι διαστάσεις του χώρου, χρόνου και εγκλεισμού. ΠΕ2 Κείμενο Εργασίας

Το κείμενο εργασίας διερευνά τους τρόπους με τους οποίους (ανα)παράγεται η «παρατυποποίηση» (irregularisation) των μεταναστών/τριών, μέσω του νομικού και θεσμικού πλαισίου για τη μετανάστευση και το άσυλο στην περίπτωση της Ελλάδας. Η παρατυπία (irregularity) δεν εξετάζεται μόνο ως ένα νομικό καθεστώς, αλλά ως το αποτέλεσμα των πολιτικών, των θεσμικών ρυθμίσεων και των επίσημων και ανεπίσημων πρακτικών διαφόρων δρώντων, εντός του ευρύτερου πολιτικού και κοινωνικο-οικονομικού πλαισίου. Έτσι, η παρατυποποίηση γίνεται αντιληπτή όχι ως δεδομένη κατάσταση πραγμάτων αλλά ως διαδικασία, στην οποία μπορεί να εμπλέκονται πολλές περιπτώσεις ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων και μεταναστών/τριων με τακτοποιημένο νομικό καθεστώς, σε πολλαπλές αλληλουχίες τυπικών και μη καθεστώτων, με -ή χωρίς- χαρτιά. Η παρατυποποίηση περιλαμβάνει επίσης και μια σειρά άτυπων ή «παράτυπων» ή και «παράνομων» πρακτικών που αναπτύσσονται και από μετανάστες/τριες με «τυπικό» νομικό καθεστώς προκειμένου να πλοηγηθούν σε ένα κατά τα άλλα εχθρικό περιβάλλον μετανάστευσης και ασύλου. 

Επιπρόσθετα, το κείμενο αναλύει τις χωρικές και χρονικές διαστάσεις της διαδικασίας της παρατυποποίησης, οι οποίες ξεκινούν πριν τη διάσχιση των συνόρων και επεκτείνονται στις ποικίλες διαδρομές δια των οποίων η νομοθεσία και οι θεσμικές πρακτικές εγκαθιδρύουν αόρατα σύνορα και κατηγοριοποιούν τους ανθρώπους. Επιπρόσθετα, ο κρίσιμος ρόλος της στέρησης της ελευθερίας των μεταναστών (ακόμη και όσων υποβάλλουν αίτημα ασύλου) υποδεικνύει την ανάγκη για διακριτή εξέταση του ζητήματος της κράτησης που έχει καθοριστικές επιπτώσεις στις διαδρομές των μεταναστών/τριών στον χώρο και στον χρόνο στα σύγχρονα μεταναστευτικά καθεστώτα.

Τα χωρικά και χρονικά όρια μεταξύ των μορφών του «νόμιμου» ή «παράνομου», του «τυπικού» ή «παράτυπου», του εγγεγραμμένου, του κρατούμενου, του επαναπατριζόμενου, του απελαθέντος και του αιτούντος άσυλο είναι θολά, όπως και οι εμπειρίες και οι καταστάσεις όσων βρίσκονται τοποθετημένοι στους αντίστοιχους χώρους και χρονικότητες. Συνολικά, όπως υποστηρίζεται στο κείμενο, η παρατυποποίηση παράγεται τόσο από τους νόμους όσο και από την εφαρμογή τους, αλλά είναι επίσης παραγωγική η ίδια σε χωρικό, χρονικό και σωφρονιστικό επίπεδο. Όπως δείχνουν ορισμένες πρόσφατες εξελίξεις στο ευρωπαϊκό σύστημα διακυβέρνησης της μετανάστευσης, η Ελλάδα μπορεί να θεωρηθεί ως παραδειγματική περίπτωση αλλά και ως πεδίο πειραματισμού για την παρατυποποίηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.