Αποτελέσματα των δειγματοληπτικών ερευνών. Φροντίδα - Οικιακή Εργασία

Αντικείμενο του έργου είναι η εις βάθος εμπειρική διερεύνηση των διακρίσεων λόγω φύλου στις πολλαπλές κρίσεις (οικονομικές, υγείας, ενέργειας) που σημειώθηκαν στη χώρα την περίοδο 2008-2022.

Στον τομέα της μη αμειβόμενης εργασίας (φροντίδα και οικιακή εργασία), το ερευνητικό πρόγραμμα στοχεύει στον εντοπισμό των αλλαγών και των επιπτώσεων στην καθημερινή ζωή των γυναικών, στη διάρκεια των διαδοχικών κρίσεων. Πιο συγκεκριμένα, το έργο επιχειρεί να διερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους οι αυτοαπασχολούμενες μητέρες σε οικογένειες διπλής σταδιοδρομίας βίωσαν αλλαγές στη ζωή τους κατά τη διάρκεια των κρίσεων, και τις πρακτικές που έχουν υιοθετήσει για να ανταποκρίνονται σε κρίσεις, νέα καθήκοντα, και να τα συνδυάζουν με συνηθισμένες δουλειές του σπιτιού στο πλαίσιο του καταμερισμού εργασίας στα νοικοκυριά.

Με βάση τα ευρήματα της έρευνας, όσον αφορά τον γενικό αντίκτυπο των πολλαπλών κρίσεων, η πλειονότητα των γυναικών που ερωτήθηκαν πιστεύουν ότι η θέση της γυναίκας στην κοινωνία έχει παραμείνει η ίδια. Ταυτόχρονα, όμως, σχεδόν ίσο ποσοστό των ερωτηθεισών πιστεύει ότι η θέση της γυναίκας στην κοινωνία έχει υποβαθμιστεί. Η πλειοψηφία θεωρεί ότι οι κρίσεις έχουν επιβαρύνει περισσότερο τις γυναίκες από τους άνδρες όσον αφορά την ψυχολογική τους κατάσταση, την ενδοοικογενειακή βία και τον προσωπικό/ελεύθερο χρόνο τους. Παράλληλα, οι ίδιες οι συμμετέχουσες επιβαρύνθηκαν κυρίως στην ψυχολογική τους κατάσταση και το εισόδημά τους. Η φροντίδα και οι ευθύνες του νοικοκυριού ήταν οι δύο λιγότερο επιβαρυμένοι τομείς, τουλάχιστον άμεσα, από τις κρίσεις.

Το ίδιο ισχύει και για τον αντίκτυπο της ενεργειακής κρίσης, καθώς ο χρόνος που αφιερώνεται στη φροντίδα και στο νοικοκυριό χαρακτηρίζεται ως ο λιγότερο άμεσα επιβαρυμένος τομέας από την κρίση. Σύμφωνα με την ανοιχτή ερώτηση για το τι είναι η ενεργειακή κρίση, η πλειονότητα των συμμετεχουσών τη συνδυάζει με την ακρίβεια της αύξησης των δαπανών των νοικοκυριών. Όσον αφορά τις επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης, η πλειονότητα ανέφερε οικονομική ανασφάλεια, απώλεια εισοδήματος και επιδείνωση των συνθηκών στέγασης και διαβίωσης.

Με βάση τα ευρήματα της έρευνας, σε ό,τι αφορά τη φροντίδα-οικιακή εργασία, τα μεγαλύτερα ποσοστά συγκεντρώθηκαν στις υψηλότερες τιμές της κλίμακας σχετικά με το πόσο ικανοποιημένες είναι οι συμμετέχουσες, στις σύγχρονες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες (σήμερα), με την κατανομή των οικιακών δουλειών μεταξύ των ιδίων και του συζύγου/συντρόφου τους, και πόσο ικανοποιημένες είναι από τον χρόνο που αφιερώνουν στη φροντίδα των παιδιών ή άλλων εξαρτώμενων ατόμων. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι, όταν ρωτήθηκαν για την ικανοποίηση από την κατανομή των οικιακών εργασιών μεταξύ των ιδίων και του συζύγου/συντρόφου τους, αρκετές από τις συμμετέχουσες επέλεξαν τη βάση της κλίμακας (καθόλου ικανοποιημένες).

Η συντριπτική πλειονότητα των ίδιων των ερωτηθεισών αφιερώνει σε καθημερινή βάση σήμερα, αλλά αφιέρωσε και τον περισσότερο χρόνο στο νοικοκυριό, στις δουλειές του σπιτιού και στη φροντίδα κατά τη διάρκεια της πανδημίας και της περιόδου των μνημονίων. Όπως καταγράφεται, οι γυναίκες φέρουν το μεγαλύτερο βάρος των οικιακών δουλειών και των ευθυνών φροντίδας σε καθημερινή βάση, χωρίς σημαντικές διαφορές στον χρόνο που αφιερώνουν ανάλογα με την κρίση. Ο τομέας της φροντίδας και του χρόνου οικιακών εργασιών εντός της οικογένειας καταγράφεται ως ένας τομέας όπου παρατηρήθηκε διαχρονικά σε μεγάλο βαθμό διαχωρισμός των φύλων, οδηγώντας σε ένα μόνιμο «χάσμα φροντίδας» μεταξύ ανδρών και γυναικών.

Ειδικότερα, όσον αφορά τις οικιακές εργασίες, η συντριπτική πλειονότητα των συμμετεχουσών διαχειρίζεται και σχεδιάζει τις οικιακές εργασίες, το μαγείρεμα και το καθάρισμα, ενώ η πλειοψηφία αγοράζει φαγητό, διαχειρίζεται τα οικονομικά και πληρώνει λογαριασμούς. Αξίζει να σημειωθεί ότι το υψηλότερο ποσοστό αναθέσεων σε συζύγους/συντρόφους παρατηρείται στην πληρωμή λογαριασμών, ενώ το χαμηλότερο ποσοστό παρατηρείται στην καθαριότητα και στο μαγείρεμα. Επιπλέον, λόγω των υψηλών τιμών, η πλειοψηφία κάνει περιορισμένες αγορές, μόνο για είδη πρώτης ανάγκης.

Όσον αφορά τον ελεύθερο χρόνο, όσο αυξάνεται η ηλικία, αυξάνεται και ο ελεύθερος προσωπικός χρόνος, ενώ, ως προς το εργασιακό καθεστώς, οι εργαζόμενες που δηλώνουν λιγότερο ελεύθερο χρόνο από άλλες κατηγορίες κατανέμονται ισομερώς σε αυτές που έχουν ελεύθερο χρόνο και σε όσες δηλώνουν ότι δεν έχουν τον χρόνο αυτόν.