Έμφυλες διακρίσεις στις πολλαπλές κρίσεις: Αποτελέσματα των δειγματοληπτικών ερευνών

Η παρούσα έκθεση περιλαμβάνει τα επιστημολογικά και μεθοδολογικά προαπαιτούμενα για την υλοποίηση των δύο εμπειρικών ερευνών και σύνοψη των ερευνητικών αποτελεσμάτων τους, του έργου με τίτλο «Έμφυλες διακρίσεις στις πολλαπλές κρίσεις - Gender discrimination in multiple crises», το οποίο εντάσσεται στην Πρωτοβουλία “Greece 2.0, Basic Research Financing Action (Horizontal support of all Sciences), Sub-action II, Funding Projects in Leading-Edge Sectors)” και χρηματοδοτείται από το ΕΛΙΔΕΚ (Project Number: 016260, Project Acronym: GENDER IN CRISIS, Decision of the HFRI Director Ref. No.: 72897 - 11/10/2023). Οι εν λόγω δειγματοληπτικές έρευνες, με βάση τον σχεδιασμό και την κατανομή του αντικειμένου του έργου ανάμεσα στους δύο συνεργαζόμενους φορείς –το Πάντειο Πανεπιστήμιο και το ΕΚΚΕ– αποτελούν τμήμα της συμμετοχής και ευθύνης υλοποίησης του ΕΚΚΕ στο προαναφερθέν έργο και, συγκεκριμένα, αφορούν την υλοποίηση του Πακέτου Εργασίας 5 (WP5).

Οι δυο δειγματοληπτικές έρευνες του έργου –όπως ρητά αναφέρεται στο εγκεκριμένο τεχνικό του δελτίο– αφορούν εμπειρική έρευνα σε επίπεδο επικράτειας και σε πληθυσμό γυναικών ηλικίας 35 έως 65 ετών. Η διερεύνηση επικεντρώθηκε, όπως εκτενέστερα αναγράφεται στα επόμενα, σε θέματα που συνδέονται με το αντικείμενο και τους στόχους του έργου. 

Στο σημείο αυτό υπενθυμίζουμε ότι το αντικείμενο του έργου προέκυψε από εκτενή βιβλιογραφική επισκόπηση κατά τη σύνταξη της προς χρηματοδότηση πρότασης προς το ΕΛΙΔΕΚ, η οποία κατέτεινε στο ότι οι έμφυλες διακρίσεις στις σύγχρονες πολλαπλές κρίσεις που μαστίζουν την ελληνική κοινωνία έχουν διευρυνθεί. Ως εκ τούτου, αντικείμενο του έργου είναι η σε βάθος εμπειρική διερεύνηση των έμφυλων διακρίσεων υπό καθεστώς πολλαπλών κρίσεων (οικονομικής, υγειονομικής, ενεργειακής). Οι δε στόχοι των διερευνήσεων είναι οι εξής: Ο γενικός στόχος είναι να βελτιωθεί η γνώση και να υποστηριχθεί η δημόσια συζήτηση σχετικά με τον αντίκτυπο των πολλαπλών και αλλεπάλληλων κρίσεων που σημειώθηκαν κατά την περίοδο 2008-2022: η κοινωνικοοικονομική κρίση, η πανδημική κρίση και η εμφάνιση της τρέχουσας ενεργειακής κρίσης. Εξαρχής το έργο σχεδιάστηκε με τρόπο που να επικεντρώνεται σε τέσσερις κρίσιμους τομείς διερεύνησης:

1) Στον τομέα της αμειβόμενης εργασίας των γυναικών, το έργο στοχεύει να διερευνήσει τις διάφορες πτυχές του αντίκτυπου των πολλαπλών κρίσεων στην αμειβόμενη εργασία των γυναικών, πώς, δηλαδή, έχει αλλάξει η εργασία τους κατά τη διάρκεια των πολλαπλών κρίσεων (εργασία, προϋποθέσεις, αποδοχές κ.λπ.). Το έργο στοχεύει επίσης να διερευνήσει τις συνέπειες των πολλαπλών κρίσεων στις γυναίκες σε χαμηλόμισθες θέσεις εργασίας κυρίως στον ιδιωτικό τομέα, που έχουν υποφέρει περισσότερο, από τις πολλαπλές κρίσεις, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία.

2) Στον τομέα της μη αμειβόμενης εργασίας (φροντίδα και οικιακή εργασία), το ερευνητικό έργο στοχεύει στο να εντοπίσει αλλαγές στη γυναικεία καθημερινή ζωή στην ιδιωτική σφαίρα κατά τις επιπτώσεις των αλλεπάλληλων κρίσεων. Πιο συγκεκριμένα, το έργο επιχειρεί να διερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους οι γυναίκες αυτοαπασχολούμενες μητέρες σε οικογένειες διπλής σταδιοδρομίας βίωσαν αλλαγές στη ζωή τους κατά τη διάρκεια των κρίσεων και των πρακτικών που έχουν υιοθετήσει για να ανταποκριθούν στις κρίσεις, τα νέα καθήκοντα, και να τα συνδυάσουν με τις συνηθισμένες δουλειές του σπιτιού στο πλαίσιο του καταμερισμού της εργασίας κατά φύλο στα νοικοκυριά.

3) Στον τομέα της ενδοοικογενειακής βίας, ο κύριος στόχος είναι να διερευνηθεί πώς οι γυναίκες έχουν βιώσει την ενδοοικογενειακή βία κατά την υπό εξέταση περίοδο (2008-2022), πώς αντέδρασαν στην ανδρική βία και πώς αντιμετώπισαν τις άμεσες συνέπειές της γι’ αυτές και τα παιδιά τους. 

4) Στον τομέα των γυναικών στην πολιτική, το έργο επιχειρεί να διερευνήσει την ευαισθητοποίηση και την ευαισθησία των γυναικών πολιτικών να αναδείξουν τον αντίκτυπο των πολλαπλών κρίσεων στις γυναίκες.

Η προσέγγιση για την υλοποίηση του έργου περιλαμβάνει τη χρήση μικτών μεθόδων –δειγματοληπτικής και ποιοτικής έρευνας– καθώς το έργο αναμένεται να παράξει συνολικά συμπεράσματα για τον αντίκτυπο των πολλαπλών κρίσεων στις διακρίσεις λόγω φύλου. Με βάση το τεχνικό δελτίο του έργου, οι δειγματοληπτικές διερευνήσεις στόχευαν στη διερεύνηση των ως άνω θεμάτων με την πραγματοποίηση δύο εμπειρικών ερευνών: α) διενέργεια δειγματοληπτικής έρευνας σε επίπεδο επικράτειας με στόχο τη συμπλήρωση 1000 τουλάχιστον ερωτηματολογίων μέσω τηλεφωνικών ή διαδικτυακών συνεντεύξεων, και β) διενέργεια δειγματοληπτικής έρευνας με στόχο τη συμπλήρωση 200 τουλάχιστον ερωτηματολογίων μέσω συνεντεύξεων διά ζώσης (πρόσωπο με πρόσωπο) για την πληρέστερη αποτύπωση των αιτουμένων. Να σημειωθεί ότι, με δεδομένο ότι η έρευνα πεδίου είχε σχεδιαστεί να διενεργηθεί σε πληθυσμούς ενηλίκων, τηρήθηκαν όλοι οι κανόνες ηθικής και δεοντολογίας που διέπουν την κοινωνική έρευνα, ο κώδικας ηθικής και δεοντολογίας του ΕΚΚΕ και του Παντείου Πανεπιστημίου, και ελήφθησαν οι σχετικές εγκρίσεις κατά την κατά νόμον προβλεπόμενη διαδικασία. Τα ερευνητικά αποτελέσματα των δειγματοληπτικών διερευνήσεων πρόκειται να ενσωματωθούν στις κατ’ ιδίαν θεματικές εκθέσεις του έργου που αφορούν τα ως άνω τέσσερα πεδία ενδιαφέροντος.  

Η παρούσα έκθεση περιλαμβάνει συνοπτικά τη διαδικασία των δειγματοληπτικών διερευνήσεων προς ανάγνωση και επεξεργασία των πρωτογενών δεδομένων, καθώς και αρχικά ερευνητικά πορίσματα, συνοδεύεται δε στο Παράρτημα από τα Εργαλεία των διερευνήσεων, τα οποία και αποτελούν παραδοτέο του συγκεκριμένου Πακέτου Εργασίας. Δηλαδή η παρούσα έκθεση αποτελεί πρόσθετο συνοδευτικό κείμενο «ανάγνωσης» των δεδομένων των εμπειρικών ερευνών του έργου, τα οποία και συνιστούν το παραδοτέο (deliverable - data sets) του Πακέτου Εργασίας 5 (WP5) του έργου.