Χτίζοντας σχολικές κοινότητες ανεκτικότητας και καταπολέμηση στερεοτύπων μέσα από το μάθημα της φυσικής αγωγής

 

Προς ολοκλήρωση βρίσκονται, υπό την επιστημονική ευθύνη του ΕΚΚΕ, οι πρώτες ερευνητικές δράσεις του έργου DIALECT3, στο οποίο το ΕΚΚΕ συμμετέχει ως εταίρος. Το έργοDIALECT 3: «Adressing intersectional stereotypes, building school communities of tolerance through physical education» ( «Χτίζοντας σχολικές κοινότητες ανεκτικότητας και καταπολέμηση στερεοτύπων, μέσα από το μάθημα της φυσικής αγωγής») είναι συγχρηματοδοτούμενο από την ΕΕ (EUROPEAN COMMISSION, EU GRANT AGREEMENT, Project 101084968 — DIALECT3 — CERV-2022 EQUAL) και η διάρκειά του είναι δύο χρόνια, από την 1η Ιανουαρίου 2023  έως την 31η Δεκεμβρίου 2024.

 

Το DIALECT3 επιδιώκει την αξιοποίηση του δυναμικού των καθηγητών φυσικής αγωγής για την υποστήριξη μιας συμπεριληπτικής εκπαίδευσης, και την καταπολέμηση του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας στα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (γυμνάσια) στην Ελλάδα. Στόχος είναι η ένταξηστο πρόγραμμα σπουδών φυσικής αγωγής του γυμνασίου της ήδη δοκιμασμένης μεθοδολογίας «Ποδοσφαίρου3»[1] που συμβάλλει προς «μια ολοκληρωμένη και διατομεακή προσέγγιση για την πρόληψη και την καταπολέμηση της μισαλλοδοξίας, του ρατσισμού, και των διακρίσεων». Αντιμετωπίζοντας τον ρατσισμό ως μέρος των διατομεακών στερεοτύπων στα σχολεία, το έργο επιδιώκει την υποστήριξη της ένταξης μεταναστών, προσφύγων και Ρομά εφήβων μαθητών, αγοριών και κοριτσιών, προωθώντας τη δημιουργία σχολικών κοινοτήτων ανεκτικότητας μέσω του προγράμματος σπουδών φυσικής αγωγής.

 

Το έργο διευθύνεται και συντονίζεται από την ACTION AID HELLAS (AAH), ενώ το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) μαζί με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) - Τμήμα Φυσικής Αγωγής είναι εταίροι. Το έργο υποστηρίζεται από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) και το Υπουργείο Μετανάστευσης& Ασύλου.

 

Για το ΕΚΚΕ, Επιστημονικά Υπεύθυνη του έργου είναι η Δρ. Ιωάννα Τσίγκανου (Διευθύντρια Ερευνών ΙΠΕ-ΕΚΚΕ) και συνυπεύθυνη η Ναταλία Σπυροπούλου (Ερευνήτρια ΙΚΕ-ΕΚΚΕ). Η βασική ομάδα του ΕΚΚΕ αποτελείται από τις Δρ. Δήμητρα Κονδύλη (Διευθύντρια Ερευνών ΙΚΕ-ΕΚΚΕ), Χριστίνα Βαρουξή (Ερευνήτρια ΙΠΕ-ΕΚΚΕ) &Κατερίνα Βεζυργιάννη (Ερευνήτρια ΙΚΕ-ΕΚΚΕ) και Δρ. Μαγδαληνή Τσεβρένη (Ειδική Επιστήμονας ΙΠΕ-ΕΚΚΕ).

 

Το έργο στοχεύει στην εκπαίδευση 80 επαγγελματιών φυσικής αγωγής κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και 100 σχετικών φοιτητών φυσικής αγωγής πανεπιστημίου στην Ελλάδα σχετικά με την εφαρμογή της μεθοδολογίας του έργου, ενισχύοντας τις εκπαιδευτικές τους ικανότητες χωρίς αποκλεισμούς. Μέσω της δημιουργίας 16 ομάδων μικτού ποδοσφαίρου3 στο πλαίσιο μαθημάτων φυσικής αγωγής σε σχολεία σε 4 περιοχές παρέμβασης, 200 ευάλωτοι έφηβοι ηλικίας 12-15 ετών θα ενισχύσουν την πολυπολιτισμική τους κατανόηση και την αίσθηση του ανήκειν στο σχολικό περιβάλλον, δημιουργώντας διαπολιτισμικούς δεσμούς με συνομηλίκους τους. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης επιπτώσεων της παρέμβασης θα τροφοδοτήσουν την ανάπτυξη συστάσεων πολιτικής. Στα αποτελέσματα του έργου DIALECT3, περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, η διάθεση του εργαλείου του «Ποδοσφαίρου3» στο ελληνικό πρόγραμμα σπουδών φυσικής αγωγής για την προώθηση μίας συμπεριληπτικής εκπαίδευσης, ενώ η μεθοδολογία αναμένεται να μεταφερθεί σε 100 σχετικούς φορείς σε επίπεδο ΕΕ μέσω στοχευμένων εργαστηρίων ανταλλαγής πρακτικών.

 

Το ΕΚΚΕ ως Ερευνητικός Φορέας έχει την Επιστημονική Ευθύνη όλων των ερευνητικών δραστηριοτήτων του έργου DIALECT3. Αυτή τη στιγμή, βρίσκονται σε φάση ολοκλήρωσης οι ερευνητικές δραστηριότητες του ΕΚΚΕ που αφορούν το Πακέτο Εργασίας 2 με τίτλο: «Αξιολόγηση των αναγκών για την ενσωμάτωση της μεθοδολογίας του «Ποδοσφαίρου3» (έργο DIALECT1) στο σχολικό πλαίσιο υπό το πρίσμα της διατομεακότητας».

 

Οι ερευνητικές δραστηριότητες, περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων: 1) βιβλιογραφική έρευνα για την επίδραση του μαθήματος φυσικής αγωγής στις διακρίσεις και τον ρατσισμό, και 2)  σχεδιασμό 6 ξεχωριστών ερευνητικών εργαλείων, καθένα από τα οποία είχε συγκεκριμένους, αλλά και αλληλένδετους στόχους και τα οποία χρησιμοποιήθηκαν στις ερευνητικές δράσεις. Πιο αναλυτικά, σχεδιάστηκαν:2 διακριτά ερευνητικά εργαλεία-ηλεκτρονικά ερωτηματολόγια για ποσοτική έρευνα, 2 Οδηγοί συνέντευξης για μαθητές (με μεταναστευτικό και μη μεταναστευτικό υπόβαθρο) καθώς και δύο Οδηγοί Ομάδων Εστιασμένων Συζητήσεων (εκπαιδευτικές αρχές και σχολική κοινότητα).

 

Επιπλέον, πραγματοποιήθηκαν οι εξής ποσοτικές και ποιοτικές έρευνες:

 

1)      Ποσοτική διαδικτυακή έρευνα με τη χρήση 2 on-line Ερωτηματολογίων:

Η έρευνα απευθύνονταν α) σε καθηγητές/τριες φυσικής αγωγής δημόσιων σχολείων και β) σε φοιτητές/τριες φυσικής αγωγής του ΑΠΘ με στόχο την αξιολόγηση του υπάρχοντος επιπέδου ικανοτήτων και πρακτικών που προάγουν την ανεκτικότητα μέσω της φυσικής αγωγής. Επί του παρόντος έχει ολοκληρωθεί η έρευνα των φοιτητών/τριών, ενώ σε διαδικασία ολοκλήρωσης είναι και η έρευνα στους/στις Καθηγητές/τριες ΦΑ γυμνάσιων σχολείων.

 

2)      Ποιοτική έρευνα: Διεξήχθησαν 24 προσωπικές συνεντεύξεις και 8 ομαδικά εστιασμένες συζητήσεις.

α) Προσωπικές συνεντεύξεις: Πραγματοποιήθηκαν 24 προσωπικές συνεντεύξεις εκ των οποίων οι μισές με εφήβους/ες με μεταναστευτικό υπόβαθρο και οι υπόλοιπες με εφήβους/ες με μη μεταναστευτικό υπόβαθρο για τον εντοπισμό πεποιθήσεων και στάσεων.

Για τους/τις μαθητές/μαθήτριες μεταναστευτικής καταγωγής, οι ερωτήσεις σχεδιάστηκαν για να εντοπιστούν οι ανάγκες και οι αξίες τους, το πιθανό επίπεδο διακρίσεων που αντιμετωπίζουν στο σχολικό περιβάλλον, τις προκλήσεις όσον αφορά τα ρατσιστικά περιστατικά, τις υπάρχουσες σχέσεις με παιδιά μη μετανάστες/στριες και τα σημεία διαφωνίας με άλλους μαθητές/τριες και εκπαιδευτικούς. Όσον αφορά τους/τις μαθητές/τριες με μη μεταναστευτικό υπόβαθρο, οι ερωτήσεις σχεδιάστηκαν επίσης για να προσδιορίσουν το υπάρχον πλαίσιο αξιών, τις πεποιθήσεις και τις στάσεις τους, αλλά και το επίπεδο των μισαλλόδοξων πεποιθήσεων, των τύπων και των τρόπων έκφρασης στο σχολικό πλαίσιο, με έμφαση στη φυσική αγωγή και τον ρόλο του αθλητισμού.

 

β) Ομάδες Εστιασμένης Συζήτησης

Πραγματοποιήθηκαν συνολικά 8 Ομάδες Εστιασμένης Συζήτησης σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ηγουμενίτσα και Χαλκίδα. Οι Ομάδες Εστιασμένης Συζήτησης απευθύνονταν σε α) στελέχη εκπαιδευτικών αρχών και β) εκπαιδευτικούς από τη σχολική κοινότητα.

 

Στις Ομάδες Εστιασμένης Συζήτησης με στελέχη των εκπαιδευτικών αρχών, τα κύρια θέματα που εξετάστηκαν περιλάμβαναν θέματα που είχαν σχεδιαστεί για την αξιολόγηση πολιτικών και ειδικότερα α) για το υπάρχον επίπεδο ικανοτήτων και πρακτικών που προάγουν την ανεκτικότητα μέσω της φυσικής αγωγής και β) για το πλαίσιο πολιτικής γύρω από τον ρατσισμό στα σχολεία και τον τρόπο με τον οποίο το υπάρχον πρόγραμμα σπουδών φυσικής αγωγής προωθεί την ανεκτικότητα, την καταπολέμηση του ρατσισμού και των διατομεακών στερεοτύπων. Στις Ομάδες Εστιασμένης Συζήτησης με στελέχη της σχολικής κοινότητας, τα ερευνητικά ερωτήματα αφορούσαντις σχετικές με το εύρος του έργου προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι καθηγητές φυσικής αγωγής και οι διευθυντές σχολείων σχετικά με τον ρατσισμό και τις διακρίσεις στο σχολικό περιβάλλον και τους τρόπους που έχουν χρησιμοποιηθεί μέχρι τώρα για τον χειρισμό υποθέσεων.

 

Μέσα από την εμπειρική έρευνα, διερευνήθηκαν μεταξύ άλλων:

·         Οι ανάγκες και οι αξίες των νέων.

·         Μέσα και τρόποι δόμησης της ταυτότητας των εφήβων, σε περιόδους κοινωνικής και πολιτικής πόλωσης

·         Όψεις ρατσισμού, μισαλλοδοξίας και ξενοφοβίας που προωθούνται ενάντια στην αποδοχή της «ετερότητας» και της πολυπολιτισμικότητας στο σχολείο και γενικά σε επίπεδο κοινότητας.

·         Τα υπάρχοντα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις που εμποδίζουν την κοινωνική ένταξη και διευκολύνουν τη μισαλλοδοξία και το μίσος.

·         Η σημασία της αθλητικής κουλτούρας για την καταπολέμηση του ρατσισμού και των διακρίσεων

·         Το ποδόσφαιρο γενικά και το ποδόσφαιρο3 ειδικότερα ως μέσο γεφύρωσης πολιτιστικών διαφορών στο σχολείο, την κοινότητα και το κοινωνικό περιβάλλον.