Δύο ακόμα σεμινάρια του Εργαστηρίου Πολιτικής Κουλτούρας και Συμπεριφοράς του ΕΚΚΕ
Πραγματοποιήθηκε στις 4 Απριλίου 2024 η 3ηπαρουσίαση στο πλαίσιο του Ερευνητικού Σεμιναρίου του Εργαστηρίου Πολιτικής Κουλτούρας και Συμπεριφοράς του ΕΚΚΕ, με θέμα «Είναι ακόμη η έννοια του ευρωσκεπτικισμού αναλυτικά χρήσιμη; Στοιχεία από την πολιτικοποίηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης στην Ελλάδα» και ομιλητή τον Δρ Κώστα Κανελλόπουλο, Ερευνητή στο ΙΠΕ/EKKE. Στις 18 Απριλίου 2024 πραγματοποιήθηκε αντίστοιχα4ηπαρουσίαση στο πλαίσιο του ίδιου Σεμιναρίου, με θέμα «Εξίσωση προς τα κάτω; Στρατηγικές και κομματικός ανταγωνισμός στη σκιά της ανόδου της ακροδεξιάς στην Ελλάδα» και ομιλήτρια την Μαρίνα Σαουλίδου, διδάκτορα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Περίληψη και βιογραφικό για το πρώτο σεμινάριο
Στην Ελλάδα, η πολιτική συζήτηση για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ήταν ιδιαίτερα συγκρουσιακή κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ, ενώ στη συνέχεια το ύφος της συζήτησης έγινε πιο ουδέτερο και/ή συναινετικό όταν η ένταξη έγινε πράξη. Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα ήταν η χώρα της Ευρωζώνης που επλήγη περισσότερο από την οικονομική κρίση και βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της προσφυγικής κρίσης, η οποία προκάλεσε μια άνευ προηγουμένου πολιτικοποίηση των υποθέσεων που σχετίζονται με την ΕΕ. Σύμφωνα με τη σχετική βιβλιογραφία, η πολιτικοποίηση της ΕΕ σε περιόδους κρίσης ευνοεί τον ευρωσκεπτικισμό. Στην Ελλάδα η πρόσφατη πολιτικοποίηση της ΕΕ προήλθε από την εμφάνιση νέων ακροδεξιών κομμάτων και κυρίως από τη δραματική άνοδο της ριζοσπαστικής αριστεράς στην εξουσία κατά την περίοδο των κρίσεων. Συνακόλουθα αυτή η πολιτικοποίηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης συσχετίζεται με ανάλογη άνοδο των ευρωσκεπτικιστικών τάσεων στη χώρα. Σε αυτή την παρουσίαση, διερωτόμαστε αν και υπό ποιες συνθήκες η πολιτικοποίηση της ΕΕ σε περιόδους κρίσης ευνοεί τον ευρωσκεπτικισμό. Βασιζόμενοι σε νέα δεδομένα που προκύπτουν από το ερευνητικό πρόγραμμα EUROPOLITY, το οποίο εξετάζει την πολιτικοποίηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης στον ελληνικό δημόσιο λόγο σε μακροπρόθεσμη προοπτική από το 1974 έως το 2019, θα δείξουμε ότι η σχέση μεταξύ πολιτικοποίησης και ευρωσκεπτικισμού δεν είναι τόσο ευθύγραμμη αλλά και ότι η ίδια η έννοια του ευρωσκεπτικισμού φαίνεται να έχει, εν τέλει, περιορισμένη αναλυτική χρησιμότητα.
Ο Κώστας Κανελλόπουλος είναι Ερευνητής στο Ινστιτούτο Πολιτικών Ερευνών του ΕΚΚΕ και Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης. Η έρευνα του εστιάζεται κυρίως στα κοινωνικά κινήματα και στη συγκρουσιακή πολιτική (contentious politics). Στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα συμπεριλαμβάνονται επίσης η σύγχρονη διεθνική αλληλεγγύη, η μελέτη της πολιτικοποίησης της ευρωπαϊκής ενοποίησης και της πολιτικής εμπιστοσύνης στις ευρωπαϊκές δημοκρατίες.
Περίληψη και βιογραφικό για το δεύτερο σεμινάριο
Τα ακροδεξιά κόμματα στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία απέκτησαν σημαντικό εκλογικό αποτύπωμα, καταφέρνοντας όχι μόνο να «κανονικοποιήσουν» κάποιες από τις βασικές τους θέσεις, αλλά και να «επιμολύνουν προγραμματικά» τα κόμματα τόσο της Δεξιάς, όσο και της Αριστεράς. Ωστόσο, ποια είναι τα αίτια πίσω από την επιλογή των mainstream κομμάτων να υιοθετήσουν μία στρατηγική που θα υιοθετεί μέρος της ατζέντας των κομμάτων αυτών (accommodative strategy); Στο ερώτημα αυτό επιχειρεί να απαντήσει η συγκεκριμένη παρουσίαση, κεντρικός θεωρητικός πυρήνας της οποίας είναι οι προσεγγίσεις γύρω από την αντίδραση των κυρίαρχων κομμάτων απέναντι στους διεκδικητές της εξουσίας (challenger parties). Η απάντηση του ερωτήματος θα προκύψει μέσα από την πραγματοποίηση μιας διακομματικής (cross-party) και διαχρονικής (cross-temporal) σύγκρισης των δύο μεγαλύτερων κομμάτων της μεταπολίτευσης, δηλαδή της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ. Θα υποστηριχθεί ότι υπό το φως της εκλογικής επιτυχίας της ακροδεξιάς, τόσο τα δεξιά όσο –παραδόξως σε κάποιον βαθμό– και τα αριστερά παραδοσιακά κόμματα θα δελεαστούν στο να μετακινήσουν τις θέσεις τους προς εκείνες των ακροδεξιών ανταγωνιστών τους στην περίπτωση που βρεθούν εκτεθειμένα σε μια «κούρσα προς τα κάτω» εντός του κομματικού συστήματος. Η δημιουργία αυτής της συνθήκηςευνοείται από τη συνύπαρξη: (1) υψηλών επιπέδων εκλογέων χωρίς σταθερή κομματική ταύτιση (floating voters), (2) περιορισμένου χώρου για πολιτικούς ελιγμούς, αλλά και (3) τρίτων κομμάτων που είναι πρόθυμα να αναπροσαρμόσουν τις θέσεις τους.
Η Μαρίνα Ζωή Σαουλίδου είναι διδάκτορας του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Η έρευνά της εστιάζεται, συγκριτικά, στα αίτια αλλά και στις επιπτώσεις από την άνοδο δεξιών αλλά και αριστερών λαϊκιστικών κομμάτων στην Ευρώπη, ενώ στα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνεται,επίσης, η σχέση κρίσεων και λαϊκισμού, καθώς και οι συνέπειες της εκλογικής επιτυχίας των ακροδεξιών κομμάτων στα κομματικά συστήματα και στη δημοκρατία.